Żyd

Dyrektor upadającej szkoły w małym miasteczku, by uratować budynek, w którym pracuje ponad czterdzieści lat, zwołuje zebranie w pokoju nauczycielskim. Bardziej prominentne postacie grona nauczycielskiego dowiadują się na nim od swojego przełożonego, że łatwo mogą zdobyć fundusze na renowacje ich miejsca pracy - wystarczy tylko odpisać na wiadomość pewnemu Izraelczykowi, którego ojciec uczył się w ich szkole dekady temu. 

Z pozoru komiczne spotkanie przemienia się w spór pełen obiegowych stereotypów i umożliwia zebranym dyskusję na temat przeszłości ich miasteczka, gdzie przed wojną połowę ludności stanowili Żydzi. Okazuje się, że wiele spraw było dotychczas przemilczanych, a nauczyciele momentami drastycznie różnią się poglądami i wiedzą na temat społeczności i kultury żydowskiej. Każdy z bohaterów dostaje szansę skonfrontowania się z przeszłością ze swojej perspektywy, a także zabrania głosu w sprawie także własnych niejednoznacznych losów i postaw.

"Żyd" Artura Pałygi, w reżyserii Anety Groszyńskiej to zaproszenie do dyskusji o stereotypach i próba ich weryfikacji. Sztuka przygląda się bliżej skomplikowanej relacji polsko-żydowskiej poruszając wiele kontrowersyjnych jej aspektów. Spektakl prowokuje do debaty wolnej od jednostronnej oceny, gdzie oskarżający zamieniają się w oskarżonych i mogą odpowiedzieć na stawiane im zarzuty lub jasno podkreślić, że dany temat ich po prostu nie dotyczy. Osadzona w realiach postpeerelowskich szkoła okazuje się miejscem, gdzie lokalna elita ma okazję zmierzyć się z zawiłą przeszłością miasteczka.

ARTUR PAŁYGA

AUTOR TEKSTU

Urodzony w 1971 r w Hrubieszowie. Pracuje jako dramaturg w Teatrze Śląskim w Katowicach. Mieszka w Bielsku-Białej. W 1989 r. został dziennikarzem. Dorabiał jako pomocnik zbrojarza, sprzątacz wagonów oraz instruktor gry na gitarze. Przez kilka lat był aktorem w grupie teatralnej Heliotrop. Pisał, redagował i rozrzucał w mieście zin kulturalny Lunapark. Zdobywając nagrody za reportaże, wyuczył się zawodu nauczyciela muzyki, a następnie skończył polonistykę na UJ i nie skończył studiów doktoranckich, ponieważ intensywnie zajął się pisaniem dla teatru. W 2005 r. napisał musical dla klubu osiedlowego pt. Guma balonowa. Następnie wygrał konkurs na sztukę o Bielsku-Białej, którą w 2006 r. zadebiutował na teatralnej scenie w bielskim Teatrze Polskim. Jego sztuki dwukrotnie zdobyły grand prix festiwalu Raport w Gdyni (Żyd w reż. Roberta Talarczyka w 2008, Wszystkie rodzaje śmierci w reż. Pawła Passiniego w 2009). Ostatni taki ojciec w reż. Łukasza Witt-Michałowskiego oraz Nieskończona historia w reż. Piotra Cieplaka zwyciężyły w Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej (2009 r. i 2012 r.), a spektakl Tato w reż. Małgorzaty Bogajewskiej na podstawie jego sztuki otrzymał na tymże konkursie nagrodę za reżyserię w 2015 r. Jego teksty reżyserowali też: Piotr Ratajczak, Joanna Lewicka, Paweł Łysak, Jan Klata, Grażyna Kania, Wojciech Faruga, Agata Kucińska, Tomasz Wygoda, Aneta Groszyńska. Paweł Passini za reżyserię jego teksty pt. Morrison/śmiercisyn otrzymał Laur Konrada.

W 2013 zdobył Gdyńską Nagrodę Dramaturgiczną za sztukę pt. W środku słońca gromadzi się popiół. Sztuka ta w  2014 r. miała swoją prapremierę w krakowskim Teatrze Starym w reż. Wojciecha Farugi, a następnie zrealizował ją Wrocławski Teatr Lalek w reż. Agaty Kucińskiej.

Czytania jego sztuk odbywały się we Francji, w Niemczech, w Rosji, w Hiszpanii i na Ukrainie. W roku 2014 premiera Żyda odbyła się w Budapeszcie. W 2015 r. Aneta Groszyńska zrealizowała na podstawie Żyda spektakl telewizyjny.

W ostatnich latach regularnie prowadził zajęcia literackie dla osób niepełnosprawnych w stowarzyszeniu Teatr Grodzki. Ponad dziesięć lat pisał felietony do pisma „Przyjaciel Pies”. Wydał książkę z reportażami z Białorusi pt. Kołchoz imienia Adama Mickiewicza, a reportaż o sex-czatach z „Dużego Formatu” Mariusz Szczygieł umieścił w antologii reportażu polskiego. W Teatrze Śląskim prowadzi Szkołę Lokalnych Opowieści. W Teatrze Powszechnym w Warszawie wspólnie z Małgorzatą Sikorską-Miszczuk - Pracownię Podejrzanych Praktyk Teatralnych.

Jego sztuki tłumaczono na niemiecki, angielski, francuski, rumuński, czeski, ukraiński, rosyjski, węgierski, kataloński, bułgarski.

ANETA GROSZYŃSKA - LIWEŃ

REŻYSER

(ur. 1984r) Jest absolwentką Akademii Teatralnej w Warszawie na Wydziale Reżyserii, skończyła również studia na Wydziale Wiedzy o Teatrze oraz Akademię Praktyk Teatralnych w Gardzienicach. Od 2009 współpracowała jako asystent reżysera z Iwanem Wyrypajewem.

W 2011 r. otrzymała Stypendium Ministra Kultury.

Do tej pory wyreżyserowała sztuki: "Tape" w Teatrze Nowym w Łodzi, "Sex, drugs and rock and roll”, w Teatrze Powszechnym w Warszawie, "Chodźcie, zbudujemy sobie eine staadth" w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu. W 2015 roku wyreżyserowała "Karaoke box" Iwana Wyrypajewa w Teatrze Słowckiego w Krakowie oraz "Lalkę" Bolesława Prusa w teatrze w Bielsku Białej.” W 2015 zadebiutowała również w teatrze TV spektaklem "Żyd" Artura Pałygi. Od 2014 roku współpracuje z warszawskim Klubem Komediowym gdzie zrealizowała trzy odcinki kabaretu literackiego "Fabularny przewodnik po". W 2016 roku wyreżyserowała spektakl "Głód", na podsatwie obszernego reportażu Martina Caparrósa, w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie.

Poza teatrem inscenizowała dzieła muzyczne: Pirrot Lunaire A.Shonberga na Uniwerstytecie Muzyczym w Warszawie, oraz La serva padrona Pergolessiego w Warszawskiej Operze Kameralnej.

Od 2004 roku zajmuje się również pracą pedagogiczną prowadząc warsztaty pracy z ciałem i głosem. Uczestniczyła w  wielu warsztatach i stażach, m.in. w Workcenter of Jerzy Grotowski and Thomas Richard w Pontederze oraz w Centrum Vasilieva w Moskwie.